این روزها که ماجرای مرگ مهسا امینی – دختر ۲۲ ساله کُرد – به هنگام دستگیری توسط گشت ارشاد خبرساز شده است، یکی از پرسش های مهم این است که بودجه گشت ارشاد از کجا تامین می شود؟
در تاریخ جمهوری اسلامی، گزارش‌های پرتعدادی درباره ایجاد مزاحمت، آزار و اذیت، بازداشت و خشونت‌های کلامی و فیزیکی علیه زنانی که حکومت ایران آنها را «بدحجاب» می‌نامد، به ثبت رسیده است.
سابقه حجاب اجباری برای زنان در جمهوری اسلامی به چند هفته پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ بازمی‌گردد که روح‌الله خمینی در یک سخنرانی گفت: «در وزارتخانه‌های اسلامی نباید زن‌های لخت بیایند. زن‌ها بروند اما باحجاب باشند. مانعی ندارد بروند کار کنند لیکن با حجاب شرعی باشند». از آن زمان تاکنون و باوجود مخالفت‌های گسترده در فضای مجازی و حقیقی اما حجاب اجباری برای زنان در حکومت ایران همچنان اعمال شده است.
بنابر گزارش تحقیقی «پایگاه داده های باز ایران»، طرح «راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ حجاب و عفاف» در دی‌ماه ۱۳۸۴ در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد و به دنبال آن نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، «گشت ارشاد» را برای «تذکر به افراد بدحجاب و برخورد با آنها طبق ضوابط قانونی در اماکن عمومی شهر»، «نظارت مستمر بر اماکن تجاری عمومی …{در مورد} نحوه پوشش و بازرسی از این اماکن در رفع بدحجابی» و… تاسیس کرد.
«گشت ارشاد» در بودجه سالانه ردیف جداگانه‌ای ندارد و سازمان برنامه و بودجه موظف است این طرح را از طریق منابع عمومی بودجه سالانه کشور – یعنی پول نفت و مالیات – تامین کند. ولی به نظر می‌رسد که این منابع مالی به هر حال به واسطه ردیف بودجه نیروی انتظامی تامین می‌شود.
از آن جا که اطلاعات روشنی درباره میزان بودجه این طرح وجود ندارد، در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ چند منبع را می توان برای آن در نظر گرفت: در صدی نامشخص از کل بودجه نیروی انتظامی (معادل ۴۳ هزار و ۲۳۷ میلیارد تومان) یا «برنامه راهبری امور انتظامی» (با بودجه‌ای معادل ۳۶ هزار و ۸۸۹ میلیارد تومان)، طرح «شهید احمدپور در مورد امنیت اجتماعی و مقابله با جرائم» (معادل ۱۸۵ میلیارد تومان) و «برنامه ارائه خدمات فرهنگی و عقیدتی» (معادل ۱۲۳ هزار میلیارد تومان).
به این ترتیب می توان دو برآورد فرضی برای میزان بودجه سالانه «گشت ارشاد» ارائه داد.
برآورد نخست این که اگر فرض کنیم که حدود ۲.۵ درصد از کل بودجه نیروی انتظامی به گشت ارشاد اختصاص پیدا می‌کند، رقمی معادل ۱۰۸۰ میلیارد تومان به دست می‌آید.
ولی اگر فرض کنیم که تنها ۲ درصد از بودجه «برنامه راهبری امور انتظامی»، ۵۰ درصد از بودجه طرح امنیت اجتماعی و ۳۰ درصد از بودجه برنامه فرهنگی عقیدتی نیروی انتظامی به گشت ارشاد اختصاص می‌یابد، به رقم ۸۶۷ میلیارد تومان می‌رسیم.
به نوشته پایگاه داده باز ایران، این رقم حدودا معادل ۲.۵ برابر بودجه اورژانس کشور، ۲ برابر بودجه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، و ۱.۵ برابر بودجه دانشگاه صنعتی شریف است.
ون‌های موسوم به «گشت ارشاد» به بهانه طرح «ارتقای امنیت اجتماعی» در حالی از میانه دهه ۱۳۸۰ برای مقابله با «بدحجابی» به خیابان‌ها آمدند که زنان، پیش از آن نیز از خودروهای موسوم به «جندالله» و «کمیته» تجربه‌های مشابهی داشتند.
مقام‌های نیروی انتظامی بارها بر استمرار فعالیت گشت ارشاد تاکید کرده‌اند. رهبر جمهوری اسلامی نیز در موارد متعددی خواستار آن شده که نیروی انتظامی در این زمینه، بی‌اعتنا به مخالفت‌ها، به کار خود ادامه دهد.
