کوه البرز شاهنامه در کجا است؟
در شاهنامه فردوسی از البرز کوه به کرات یاد شده که بیانگر اهمیت این کوه می‌باشد. البرز محبس و محکمه ضحاک است، البرز پرورش‌گاه فریدون است، البرز آشیانه ی سیمرغ و پرورش گاه زال است، البرز بوسه گاه گامهای آرش کمانگیر است و …، نقش البرز کوه در افسانه‌های اساطیری شاهنامه آنچنان مهم است که تحمل وجود آن را در خارج از جغرافیای کنونیِ ایران، غیر قابل تصور و تحمل می‌نماید.
البرز کوه کجا است؟
این که این کوه چه ربطی با رشته کوه های البرز در شمال ایران دارد روشن نیست اما بدون شک رشته کوه البرز و دماوند نامدارش ارتباطی با داستان‌های شاهنامه ندارند و به جز دکتر معین و بعضی از متاخرین، تقریبا همه متخصصین بر این قول متفق هستند.
شهیدی مازندرانی در جغرافیای شاهنامه شرح بیشتر داده است که “کوه شمالی ری و دماوند را البرز نمی‌گفته‌اند … به طور کلی روشن نیست که نام‌گذاری البرز بر کوه‌های ری و دماوند از چه تاریخی آغاز شده است و اینگونه می‌نماید که نام البرز برای کوه‌های شمالی ری و دماوند بیش از دو یا سه سده نمی‌گذرد.” (حسین شهیدی مازندرانی، راهنمای نقشة جغرافیایی شاهنامه، ص ۵، چاپ دوم، تهران، ۱۳۷۴ خورشیدی.)
البرز کوه کجا است؟
آقای احمدعلی کهزاد، مورخ و باستان‌شناس نامور افغان، معتقد است که مقصود از البرز کوه، «کوهی است در حوالی جنوب بلخ» که البته این کوه هنوز هم با عین نام در حدود پنجاه کیلومتری جنوب بلخ موجود است، اما استاد مینوی می گوید “مراد از آن کوه های شمال هندوستان است نه کوه های شمال ایران فعلی”.
در آثار کلاسیک در طبقات ناصری نوشته قاضی سراج جوزجانی آمده است که “در غور پنج پاره کوه است. یکی از آن زال مرغ مندیش است و گویند که سیمرغ زال زر را که پدر رستم بوده در آن کوه پرورده است” اما از آنجا که رودابه دختر مهراب شاه کابلی، ارگش به این کوه نزدیک بوده واین نزدیکی سبب عشق وی و زال شده به احتمال بایستی کوهی در همان حوالی باشد و این به گفته استاد مینوی نزدیک تر است.
اما اگر کابل را کابلستان به فرض نقشه “الفنستن” در نظر بگیریم، آن گاه شامل حدود بامیان نیز می‌شود که در نزدیکی البرز کوه بلخ است، آن گاه گفته مرحوم کهزاد دقیقتر می‌نماید.
بیشتر بخوانید
