سرانجام کوروش کبیر
روایت‌های متفاوتی در خصوص چگونگی مرگ کوروش وجود دارد که در اینجا به چهار روایت مختلف پرداخته‌ایم.
۱. روایت «گزنفون»
گزنفون می‌نویسد: هنگامی که کوروش به سن سالخوردگی رسید شبی خواب دید که سروشی به او گفت «کوروش زمان رسیده است که آهنگ رفتن کنی و به خدایان بپیوندی» کوروش پس از بیداری به کوه رفت و بنا به آیین ایرانیان، برای اهورا مزدا و خورشید و میترا و دیگر خدایان قربانی‌ها کرد و دگر روز کمبوجیه فرزند بزرگش را جانشین خود ساخت و فرمانروایی ارمنستان و کادوسیان را به «بردیه» فرزند کوچکترش سپرد، پس آز ان دست یاران و فرزندانش را فشرد و به آرامی و آسودگی بدرود حیات گفت.
۲. روایت «بروسوس»
بروسوس نوشته است که: کوروش با طایفه «داهه» جنگید و به دست آنها و در میدان جنگ کشته شد.
۳. روایت «کتزیاس»
کتزیاس می‌نویسد: کوروش با «امرایوس» پادشاه قبایل «دربیگی» وارد جنگ شد و چون گروهی از هندوها با فیل های بسیار به یاری دربیگی ها آمده بودند، اگر چه سپاه کوروش مردانه در برابر جنگاوران فیل سوار هندو سخت پایداری کرد اما سرانجام سپاه او شکست خورد و خود کوروش از اسب پایین افتاد. در این هنگام یکی از هندوها با زوبین زخمی بر ران او زد و سپاهیان کوروش او را از صحنه ی جنگی دور کردند. روز دوم جنگ «امورگس» پادشاه «اسکوتها» با بیست هزار نفر به یاری کوروش آمد و در جنگی که دوباره بین دربیگی‌ها و سپاهیان کوروش در گرفت سپاه کوروش پیروز شد و دربیگی ها فرار کردند. پادشاه دربیگی‌ها و دو پسرش نیز در جنگ کشته شدند پس از جنگ دربیگی‌ها فرمانبردار ایران شدند اما کوروش بر اثر زخمی که به رانش اصابت کرده بود پس از سه روز در گذشت.
۴. روایت «هرودوت»
هرودوت می‌گوید که کوروش با حیله به یکی از اردوگاه‌های ماساگت حمله‌ور شد و تمامی ساکنان آنجا را کشت، ولی پس از این جریان، قسمت اعظم نیروهای ماساگت تحت فرماندهی ملکه تومی‌ریس، شکست سنگینی بر ایرانیان وارد آوردند و کوروش کشته شد، سر بریدهٔ کوروش در یک پوست خیک که پر از خون انسانی بود انداخته شد تا وی عطش خون‌آشامی خود را تسکین دهد. هرودوت می‌نویسد این نبرد، خونین‌ترین جنگی بود که توسط «بربرها» صورت گرفته بود. (داندامایف، تاریخ سیاسی هخامنشیان، صفحه ۹۰)
نقاشان بسیاری بر مبنای روایت هرودوت اقدام به ترسیم صحنه قرار گرفتن سر بریده کوروش در ظرف خون نموده‌اند. لینک اثاربعضی از هنرمندان در این زمینه تقدیم می گردد.
Peter Paul Rubens (1577-1640):
Antonio Zanchi (1631-1722):
Peter Paul Rubens (1577-1640):
Jean-Simon Berthélemy (1743-1811):
