پای دستاوردهای یک انقلاب که به میان میآید، وضعیت زنان یک شاخص مهم است. جمهوری اسلامی میگوید کارنامه قابل دفاعی در زمینه مسایل زنان دارد. تکیه اصلیاش بر آموزش و پرورش است و برخی توسعههای بهداشتی. در حوزههای دیگر محتاط است؛ البته به جز آنجا که از حیات تازه زنان در دوره اسلامی حرف میزند و خود را نجات بخش توصیف میکند.
هنوز خیلی مانده بود به پیروزی انقلاب که رهبر مذهبی آن در سال ۱۳۴۲ به بهانه مخالفت با انقلاب سفید، نظراتش را به صراحت درباره زنان مطرح کرد:
«دولت تصویب نامه خلاف شرع صادر میکند، به زنها حق رای میدهد، نوامیس مسلمین در شرف هتک است، میخواهند دختران نجیب ۱۸ ساله را به نظام اجباری ببرند، دختر و پسر در آغوش هم کشتی میگیرند، دختران عفیف مردم در مدارس زیر دست مردها درس میخوانند.»
نهضت آزادی هم همان زمان اعلامیهای صادر کرد: «خیلی مضحک است که بخواهند به خانمها حق رای انتخاب نمایندگان ایالتی و ولایتی و بعد مجلس شورای ملی را بدهند.»
در کوران حوادث سیاسی، کسی خطر این دیدگاه را جدی نگرفت.
در پیروز شدن انقلاب اسلامی ایران، زنانی از گروههای فکری مختلف حضور داشتند، اما انقلاب پس از پیروزی، در تحمیل شرایط جدید، بین خود زنان هم تبعیض قائل شد. طیفی از زنان متعلق به خانوادههای سنتی و مذهبی که فضای اجتماعی دوران پهلوی را نمیپسندیدند، عرصهای برای حضور پیدا کردند. برای باقی زنها، سرنوشت دیگری تعیین شده بود: یا به ارزشهای نوین پس از انقلاب ایمان بیاورند یا حذف شوند. ۴۰ سال پس از انقلاب در ایران، تصویر چهار دهه درگیری زنان گروه دوم، با حاکمیت است: نبردی برای فتح سنگرهایی که پیشتر به خودشان تعلق داشت.
روایتهای تاریخی حکایت از آن دارد که انقلاب اسلامی، از فرم و ظاهر شروع به عقب راندن زنها کرد. صفوف راهپیماییها و محل نشستن زنان تغییر کرد. آنها مجبور شدند پشت مردان حرکت کنند و در فضاهای جداگانه و پشت پرده بنشینند. گزارشها از رفتار رهبر انقلاب ایران با زنان خبرنگار داخلی و خارجی نشان میدهد که او آشکارا به آنان بیاعتنا بوده و رفتاری تحقیرآمیز نسبت به آنها داشته است.
در اولین فرصت به دست آمده، حجاب اجباری شد.
یک روز پیش از برگزاری مراسم بزرگداشت روز جهانی زنان در سال ۱۳۵۷، روحالله خمینی در سخنرانی مدرسه رفاه اعلام کرد زنان کارمند ادارههای دولتی باید حجاب اسلامی را برای حفظ آبرویشان رعایت کنند: «در وزارتخانه اسلامی نباید معصیت بشود. در وزارتخانههای اسلامی نباید زنهای لخت بیایند. زنها بروند اما باحجاب باشند. مانعی ندارد بروند کار کنند لیکن با حجاب شرعی باشند.» روز بعد زنان کارمند بدون حجاب اجازه ورود به محل کارشان را نیافتند.
شب پیش از آن نیز شبکه تلویزیون که ریاست آن را صادق قطبزاده بر عهده داشت اعلام کرد روز هشت مارس یک سنت غربی است و به زودی روز زن اسلامی اعلام میشود.
از ظاهر گذشته، محتوا هم به سرعت در حوزه زنان تغییر کرد. قانون حمایت خانواده لغو شد.
دو هفته پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، آیتالله خمینی از وزارت دادگستری خواست تجدید نظر در این قانون را در دستور کار قرار دهد و مواد خلاف شرع را از آن حذف کند.
قانون حمایت خانواده اولین قانون لغو شده توسط دفتر آیتالله خمینی بود و یک شبه دستاوردهای حقوقی چند دهه زنان را از میان برد.