«محرومیت از تحصیل» و «ممنوعیت کسب و کار»؛ زندگی بهاییان در ایران، یکی در بازداشت موقت٬ دیگری در حال گذراندن محکومیت و برخی دیگر نیز در انتظار دادگاه و صدور حکم؛ جوانترها محروم از تحصیل و مسنترها در راهروهای ادارات دولتی در تلاش برای فک پلمب محل کسب و کارشان. این شرایطی است که شهروندان بهایی در ایران دهههاست به طور روزمره آن را زندگی میکنند.
در تازهترین اقدام نهادهای امنیتی و قوه قضاییه ایران، مغازه بهاییان را در شهرهای اهواز٬ آبادان، خرمشهر و چند شهر دیگر پلمب کردند. موضوع پلمب محل کسب و کار بهاییان موضوعی است که دستیار ویژه رییس جمهور ایران در امورحقوق شهروندی، یک سال پیش وعده پیگیری آن را داده بود. شهیندخت مولاوردی آذرماه ۹۶ گفت: «دراین باره استعلامهایی از معاون حقوقی رییس جمهور شده و این بحث را از طریق حقوقی پیش میبریم تا راهکاری برای آن بیابیم». از این سخنان خانم مولاوردی حدود یک سال میگذرد اما پلمب محل کسب و کار بهاییان همچنان ادامه دارد و تغییری در این وضعیت رخ نداده است.
ورقا، شهروند دیگری که مغازهاش به تازگی پلمبشده، در این باره میگوید: «دلیلی که قوه قضائیه یا معاون دادستان اعلام کرده، این است که ما در تعطیلات دینی خودمان که ۹ روز در طی سال است، و حکم دینی داریم که تعطیل کنیم و کار کردن برای ما حرام است، فروشگاههایمان را تعطیل می کنیم. از این ۹ روز، چند روزش در تعطیلات ملی ادغام شده است، مثل تعطیلات نوروز، و سه، چهار روزش که در طی سال ما معمولا فروشگاه را تعطیل میکنیم. اینها به این قضیه به حکم تبلیغ نگاه میکنند. در صورتی که ما در روزهایی که تعطیل میکنیم، یا فرایض یومیهمان را انجام میدهیم، دعا میکنیم، یا کارهای خانوادگیمان را انجام میدهیم، خیلیهایمان مسافرت می رویم، مثل یک روز تعطیل معمول که بقیه میتوانند داشته باشند. ما به ارگانهای ذیربط مراجعه کردیم، هیچ کدام تا این لحظه جوابی ندادهاند. در شهرهای مختلف هم که اطلاع داریم از وابستگان و دوستانمان که جاهای دیگر هستند و اتفاقات مشابه برایشان میافتد، یک سیستم خیلی خاصی است و تصمیم گیری به نظر مسئولین شهری بستگی دارد. همه چیز سلیقهای است. ما فروشگاههایی را در شهرهای دیگر سراغ داریم که الان دو سه سال است که تعطیل اند.»
بهاییان دهههاست که حق تصدی سمتهای دولتی را ندارند اما در موارد بسیاری از انجام کسب و کارهای خصوصی توسط آنان نیز جلوگیری میشود. اقدامی که جامعه جهانی بهایی آن را «آپارتاید اقتصادی» مینامد.
سیمین فهندژ سخنگوی جامعه جهانی بهایی در ژنو:
«آپارتاید مفهومش جداسازی و تبعیض است، و اگر به تاریخ آزار و اذیت بهاییان در چهل سال گذشته نگاه کنیم، می بینیم که دولت ایران دقیقا همین کار را انجام داده و سعی کرده است آنها را از جامعه جدا بکند و در حقیقت آنها را از بین ببرد، و اینکه این تبعیضات با ادعاهای نمایندگان دولت ایران که در جوامع بینالمللی صحبت میکنند، کاملاً تناقض دارد. در چندسال گذشته هم که آقای روحانی سر کار آمده، اصلا این وضع تغییر نکرده و محرومیتهای اقتصادی علیه جامعه بهاییان در ایران حتی بیشتر هم شده است.»
پیمان یکی از شهروندان بهایی که مادر، پدر و برادرش پیشتر بازداشت و به تحمل زندان محکوم شدهاند، از شرایط بازداشت و بازجوییها می گوید:
«زمانی که برادر و پدر بنده دستگیر شدند، مادر بنده برای گذراندن دو سال حکم زندانش قبلا دستگیر شده و در زندان بود، و تنها عضو خانواده که بیرون از زندان بود، بنده بودم. هیچ گونه تماسی با اعضای خانواده نداشتند. فقط یک تماس کوتاه شاید انجام شد از طرف پدر بنده، گفتند من در داخل دفتر اطلاعات در انفرادیام و حالم خوب است، در همین حد. نمیتوانستند هیچ گونه صحبتی بکنند. شکنجه جسمی نداشتند ولی شکنجه روحی بوده.
برادرم که تعریف میکند بعضی از آسیبهای روحی و روانی به او وارد شده. مثلا ساعت سه شب برادرم را میآوردند، چشم بند به او میزدند و میبردندش در یک اتاق و میخواستند مجرمی را شناسایی کنند. خب ترس و رعب و وحشتی که بر او وارد میشده خیلی شدید بوده است. تمام بازجوییها با چشم بند بوده و رو به دیوار انجام شده است.»
علاوه بر اینها٬ طی ماههای اخیر شماری از جوانان بهایی از تحصیل در دانشگاه هم محروم شدهاند. برخی از آنان مشغول به تحصیل بودند یا در آستانه فارغالتحصیل شدن، و به طور ناگهانی از دانشگاه اخراج شدند. افرادی مانند شکیبتیموری، حنان حر،سها ایزدی، صدف وجدانی، آرش رضویان، سوگل ذبیحی، هومن ایمانی، شقایق شوقی و کیانا ثنایی.
و تمام اینها در حالی است که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، اردیبهشت ماه در جلسه شورای روابط خارجی آمریکا در نیویورک گفت: «بهایی بودن در ایران جرم نیست. ما بهایی بودن را به عنوان مذهب به رسمیت نمیشناسیم اما این یک عقیده است، مثل کسی که ممکن است به خدا باور نداشته باشد. ما او را به خاطر خداناباور بودنش به زندان نمی اندازیم.» اظهاراتی که انتقاد گسترده مدافعان حقوق بشر و کاربران شبکههای اجتماعی را به دنبال داشت. بازداشتها٬ محکومیتها و محرومیتهای پیروان آیین بهایی موضوعی است که طی سالهای اخیر در گزارشها و قطعنامههای سازمان ملل همواره از آن انتقاد شده است. گزارشها و قطعنامههایی که ایران آنها را «دروغ، مغرضانه و با اهداف سیاسی» توصیف میکند.