از ملت بزرگ افغانستان بابت رفتار زشت و غیر انسانی برخی از هم‌‌میهنانم پوزش می‌طلبم
هیچ لغتی کامل تر و جامع‌‌تر از لغت «نژادپرستی» بیان‌کننده رفتار ما ایرانی‌ها در قبال افغانها نیست. البته اصطلاحات، الفاظ و لغات دیگری هم می‌توان برای توصیف رفتار ما، ظرف سه دهه گذشته در قبال افغانهایی که از بد سرنوشت و حادثه به ایران پناه آورده‌‌اند، به کار گرفت؛ «مغرضانه»، «ناقض اصول اولیه حقوق بشر»، «غیر اسلامی»، «غیر اخلاقی، «خجالت‌آور»، «مغایر با اصول و کنوانسیون‌های بین‌المللی در مورد حقوق پناهندگان» و سایر اصطلاحات مشابه و هم‌ردیف. اما هیچ کدام آن‌ها به درستی و کامل بودن «نژادپرستی» و «تبعیض نژادی» نیست. رفتار موهن، غیر اخلاقی و غیر انسانی ما ایرانیان که البته پرچم‌دار علم، دانش، تمدن، فرهنگ و معرفت هستیم، در قبال افغانها در ایران واقعا حکایتی است .
يك افغان كه في المثل بيست سال است در ايران زندگي کرده و همسر و فرزند دارد به راختی ممكن است توسط نيروي انتظامي از كشور اخراج شود.
برای درک عمیق رفتار غیر انسانی ما با افغانها کافی است میان رفتار غربی‌‌ها با پناه‌جویان ایرانی که به کشورهای مختلف اروپایی، امریکا، کانادا یا استرالیا پناهنده شده یا مهاجرت کرده‌اند، با رفتار ما ایرانی‌ها با افغانها مقایسه‌ای نماییم.
یک افغان که فی‌المثل بیست سال است در ایران زندگی می‌کند و همسر و فرزند دارد، مثل آب خوردن ممکن است توسط نیروی انتظامی از کشور اخراج شود. و باز هم ای کاش این، همه تراژدی بود! مشکلات عدیده‌ای بر سر راه ثبت نام و به مدرسه رفتن فرزندان افاغنه در ایران وجود دارد. بعضاً آن‌ها را به مدارس راه نمی‌دهیم، بعضاً از آن‌ها هزینه آموزش و پرورش فرزندانشان را می‌گیریم، بعضاً به آن‌ها مدرک نمی‌دهیم و بعضاً اگر یک افغان مجبور شود فرزندش را از مدرسه‌ای بیرون آورده و به واسطه تغییر شغلش به منطقه یا شهر دیگری ببرد، به عذاب الیم دچار می‌شود. فی‌الواقع، هر امر اجتماعی که مستلزم ارائه «فتوکپی شناسنامه» و «کارت ملی» می‌باشد، افغانها عملاً از آن محرومند به این معنا که افغانها نه می‌توانند حساب بانکی داشته باشند؛ نه می‌توانند منزل یا اموال منقول یا غیرمنقولی را خرید و فروش نمایند، نه می‌توانند گواهی‌نامه بگیرند، نه می‌توانند مدرسه بروند و نه می‌توانند استخدام شوند، نه حتی می‌توانند در یک بیمارستان به صورت رسمی بستری شوند، نه می‌توانند برای خدماتی اعم از تجاری، زیارتی یا غیر آن ثبت نام نمایند و نه هیچ امر و کار دیگری. فرقی هم نمی‌کند که چند سال در ایران بوده‌اند. یک افغانستانی و خانواده‌اش که ممکن است سی سال هم در ایران زندگی کرده باشند، همین وضعیت را دارند.
به عنوان یک ایرانی، از ملت بزرگ افغان که برخی از هم‌‌میهنانم این‌گونه زشت و غیر انسانی با آن‌ها رفتار می‌کنند، پوزش می‌طلبم. در برابر همه افغانهایی که خیابان‌‌های شهرم را تمیز می‌کنند، ساختمان‌‌های شهرم را می‌سازند و در سایر مشاغل دشوار شهرم، شرافت‌مندانه کار می‌کنند، به عنوان نگهبان، آبدارچی و مستخدم و مشاغل دیگر نقش ارزنده‌ای در تولید ناخالص ملی کشورم دارند، سر تعظیم فرود می‌آورم و دستان خسته و پینه بسته‌شان را با همه وجود می‌بوسم و بر روی سرم می‌‌گذارم.
صادق زیباکلام
