آیا وجود بیست نوع مدرسه در ایران نشانه تبعیض است؟
در حالی که برخی گزارشها حکایت از وجود بیشتر از بیست نوع مدرسه در ایران دارد، مهدی نوید ادهم، دبیر شورای عالی آموزش و پرورش آن را رد کرده و با اشاره به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش گفته که “به دنبال مدیریت و کاهش تنوع مدارس هستیم.”
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که در سال ۱۳۹۰ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است، بسیار کلی است و بر اساس چشم انداز سال ۱۴۰۴ نوشته شده که ایران باید به “جایگاه اول اقتصادی، علمی وفناوری در سطح منطقه با هویتی اسلامی انقلابی، الهام بخش جهان اسلام همراه با تعاملی سازنده و موثر در عرصه روابط بینالملل” برسد.
در این سند هیچ اشاره مشخصی به ترکیب و نوع مدارس نشده است ولی آقای نوید ادهم به خبرگزاری دانشجویان ایران گفته است: “در سند تحول بنیادین اصل بر عدم تفکیک و جداسازی دانش اموزان است و فرض بر این است که دانش آموزان با ویژگیهای مختلف در یک کلاس و در یک مدرسه درس بخوانند.”
به گفته دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش، “اصل بر عدم تفکیک است و اگر مدارس ویژهای وجود دارد باید در حداقل ممکن باشد.”
مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی که در اسفند سال گذشته منتشر کرد، با انتقاد از تنوع مدارس در نظام آموزش و پرورش، وضعیت فعلی را یک نوع “سردرگمی” توصیف کرد که در آن “اصل رعایت عدالت آموزشی” زیر سئوال رفته است.
این مرکز وابسته به مجلس میگوید که نگاه اقتصادی به آموزش باعث شده تا “نابرابرهای ناعادلانه” در جامعه تقویت شود زیرا “فرصتهای نابرابر در مدرسه، به فرصتهای نابرابر در دسترسی به آموزش عالی و سپس به فرصتهای نابرابر در دسترسی به مشاغل منجر شده و نابرابری از نوع تبعیض را در نظام اجتماعی نهادینه میسازد.”
در سالهای پیش از انقلاب گرچه به مدارس دولتی و ملی تقسیم میشد اما محتوی دروس و کتابهای درسی آنها یکسان بود و تنها در برنامهها و شیوههای آموزش تفاوتهایی وجود داشت.
در سالهای بعد از انقلاب وجود مدارس ملی یا همان خصوصی “نمادی از وجود تبعیض و نابرابری قلمداد میشد” اما گزارشها نشان میدهد که اکنون بعد از نزدیک به چهار دهه بعد از انقلاب بیش از بیست نوع مدرسه در درون نظام آموزش و پرورش رسمی ایران وجود دارد.
مرکز پژوهشهای مجلس درباره این مدارس مینویسد که “تقسیم بندیها از مرز تقسیم بندیهای درآمدی و پایگاه اقتصادی خانوادها فراتر رفته و به تقسیم بندیهای منزلتی و تقسیم بندی بر پایه قدرت و تفاوت گروههای اجتماعی نیز سرایت کرده است.”
مدارسی نظیر شاهد، تیزهوشان، ایثارگران، وابسته به دستگاهها، هیات امنایی، نمونه مردمی، عشایری، شبانه روزی، خارج از کشور، بزرگسالان، قرانی، غیر دولتی، دولتی، استثنایی، ورزش، آموزش از راه دور و هوشمند نمونههایی از مدارس فعال در ایران هستند.