روزانه ده ها و شاید صدها پیام در شبکه های مجازی دریافت می کنیم که شاید هشتاد درصد آنها فاقد نکته ای مفید و کاربردی برای بهتر شدن روند زندگی مان باشند. با این حال چیزی که در این پیام ها به وفور دیده می شود، جوک های قومیتی است. هرچند بررسی دلایل چرایی رونق چنین شوخی هایی در بین ما ایرانی ها نیازمند پژوهش های فرهنگی، اجتماعی و حتی روانشناسانه ای است اما شاید این سوال به وجود بیاید که آیا چنین مسائلی در کشورهای دیگر هم وجود دارد؟
نکته ای که پس از آشنایی با فضای جوک های موجود به زبان انگلیسی بیش از هر چیز جلب توجه می کند، متفاوت بودن موضوع جوک هاست. آنها تا این اندازه به جوک های نژادی و قومی بهایی نمی دهند. برای مثال کمتر می بینید یک آمریکایی بگوید: یه روز مکزیکی تباره یا یه روز یه سیاهپوسته، جوک های آمریکایی معمولا به این شکل شروع می شوند: یه روز یه آقاهه، یه روز یه روانشناسه، یه روز یه کشیشه و …
در یک نگاه کلی به جوک های ایرانی این طور نتیجه گیری می شود که کم پیش می آید از خلال این جوک ها، نکته ای ارزشمند بیرون بیاید و نگاهی متفاوت به پدیده ای داشته باشد. ما به پدیده های ثابت می خندیم، به تضادهای تکراری و کم عمق و از دل این خنده ها با احساس سربلندی بیرون می آییم، خنده هایمان به سوژه هایی مربوط است که خودمان نیستیم و یا نمی توانیم کاری درباره شان انجام دهیم و به همین دلیل هم جایگزین رفتارهای مسئولانه مان می شوند.
شوخی های قومی دشمنی را بین قومیت های مختلف پرورش می دهند و این دشمنی تنها در جوک ها و پیام های هر روزه پنهان نمی ماند. واقعیتی که از دل این جوک ها بیرون می آید به بطن جامعه هم سرایت می کند. در ظاهر به هم لبخند می زنیم اما یک کینه پنهانی را پروش می دهیم و منتظریم تا در یک موقعیت مناسب آن را به بدترین شکل تخلیه کنیم. از وقتی یادمان می آید ترک ها باعث خنده شده اند. سر کلاس زبان شناسی، استاد بی مقدمه سوال می کند هر کدام از شما به چند زبان مسلط هستید؟ دانشجویان شروع می کنند به جواب دادن. «به دو زبان انگلیسی و فارسی، به سه زبان انگلیسی، فارسی و عربی»، بعضی ها همان یک زبان فارسی را بلدند، بعضی ها یک پله از بقیه بالاترند و فرانسه و اسپانیایی هم می دانند. همه فارسی حرف می زنند و انگلیسی را هم دست و پا شکسته می دانند. این وسط چند نفری با افتخار از دیگر زبان هایی که می دانند می گویند و سوال استاد را بی جواب نمی گذارند. جواب ها که تمام می شود، استاد می پرسد یعنی هیچ کدام از شما ترکی بلد نیستید؟ چند نفری با صدای بلند جواب می دهند که بلدند اما نگفته اند. چرا؟ چون از وقتی یادشان می آید ترک ها باعث خنده شده اند.
بی اخلاقی از این بیشتر که سال ها برای ترک ها، عرب ها، لرها و …، جوک ساختیم و به آنها خندیدیم و اقسام سادگی ها را به آنها نسبت دادیم و ناخواسته آنها را در موضعی قرار دادیم که حالا دشمن درجه یک آنهایی شده اند که فارسی را بدون لهجه حرف می زنند؟